Ortodoncja to dziedzina stomatologii, która zajmuje się leczeniem wad zgryzu, wad szczękowo-twarzowych oraz korygowaniem nieprawidłowości zębowych. Leczenie ortodontyczne przeprowadza się u pacjentów w każdym wieku z powodów profilaktycznych i estetycznych. Ortodonta to lekarz specjalista, który zajmuje się profilaktyką, diagnozowaniem i leczeniem wszystkich wad zębowych i zgryzowych.
Wady zgryzu to zaburzenia w budowie i czynnościach zębów, łuków zębowych i ich wzajemnej relacji. Wady mogą być widoczne na zewnątrz i zaburzać różnego rodzaju czynności jamy ustnej (m.in. utrudniać jedzenie, mówienie i oddychanie).
Etiologia wad zgryzu:
Wrodzone wady zgryzu – przyczyną tych wad mogą być czynniki genetyczne, lub czynniki zewnętrzne (oddziałujące negatywnie na płód poprzez organizm matki, np. niedobory kwasu foliowego)
Nabyte wady zgryzu – najczęściej wykształcają się w ciągu pierwszych lat życia dziecka i są następstwem niewłaściwych nawyków, wady zgryzu mogą również pojawić się w związku z nieprawidłowościami podczas wymiany zębów mlecznych na stałe lub w następstwie urazów mechanicznych twarzy.
Rodzaje wad zgryzu (w oparciu o trzy płaszczyzny przestrzenne: pionową, poziomą i poprzeczną):
Wady pionowe to wady, w których zaburzone jest położenie dolnego łuku zębowego w stosunku do górnego. Wady pionowe dzielimy na wady dotylne (tyłozgryz i tyłożuchwie) i wady doprzednie (przodozgryz i przodożuchwie)
Wady poziome to wady widoczne w płaszczyźnie poziomej, między górnym i dolnym łukiem zębowym. Do wad poziomych zalicza się zgryz otwarty, oraz zgryz głęboki.
Wady poprzeczne to wady, w których zęby z łuków górnych i dolnych zachodzą na siebie w różnych konfiguracjach. Do wad poprzecznych zalicza się: zgryz krzyżowy, zgryz przewieszony oraz boczne przemieszczenie żuchw.
Jeżeli nieprawidłowości zgryzu łączą kilka różnych rodzajów wad – mamy do czynienia z wadami złożonymi.
Do najczęściej występujących nieprawidłowości zębowych zalicza się:
Stłoczenie – zęby są stłoczone w wyniku zaburzenia stosunku wielkości lub ilości zębów do wielkości podstaw kostnych
Szparowatość – widoczne odstępy między zębami pojawiają się, gdy wielkość zębów jest mniejsza niż wielkość miejsca w łuku zębowym
Zatrzymany ząb – to ząb z zakończonym rozwojem wierzchołka, który nadal pozostaje niewyrżnięty w kości, choć od czasu jego prawidłowego wyrznięcia minęły 2 lata
Brak zawiązków zębowych – po wypadnięciu zębów mlecznych, nie wyrastają zęby stałe, najczęściej dotyczy to ósemek, górnych „dwójek” i dolnych „piątek”.
Leczenie wad zgryzu odbywa się za pomocą aparatów ortodontycznych: ruchomych lub stałych.