Choroba

Choroba

Choroba to jedno z podstawowych pojęć medycznych; ogólne określenie każdego odstępstwa od pełni zdrowia organizmu. Zdefiniowanie stanu chorobowego jest tak samo trudne, jak sprecyzowanie stanu pełni zdrowia. Patofizjologia odróżnia chorobę od procesu patologicznego oraz stanu patologicznego.

Naukami zajmującymi się diagnozowaniem, badaniem i leczeniem chorób są medycyna, weterynaria oraz fitopatologia. Choroba polega na zaburzeniu funkcji lub uszkodzeniu struktury organizmu. O zaistnieniu choroby można mówić wtedy, gdy działanie czynnika chorobotwórczego wywołuje niepożądane objawy, różniące się od czynności zdrowego organizmu.

Przebieg choroby:
Okres utajenia (dla chorób zakaźnych okres wylęgania). Trwa od zadziałania czynnika chorobotwórczego do wystąpienia objawów.
Okres zwiastunów (prodromalny). Trwa od pojawienia się pierwszych objawów do pełnego rozwoju objawów klinicznych. Okres ten może kończyć się wyzdrowieniem, ponieważ mechanizmy obronne ustroju mogą być bardzo silne i zahamować rozwój choroby.
Okres jawny. Okres, w którym występują podstawowe objawy choroby: podmiotowe – odczuwane przez pacjenta, przedmiotowe – widoczne, ogólne oraz miejscowe. Przebieg tego okresu zależy od reakcji ustroju na bodziec patologiczny. Pod względem nasilenia procesu chorobotwórczego dzieli się na: ostre, podostre i przewlekłe.
Zejście choroby. Możliwy jest: powrót do zdrowia, przejście postaci ostrej w przewlekłą, wyzdrowienie z upośledzeniem sprawności oraz śmierć.

Najogólniejszą klasyfikacją chorób jest ich podział na choroby somatyczne i psychiczne. Choroby psychiczne to takie, które wiążą się z nieprawidłowym funkcjonowaniem psychiki organizmu, a somatyczne to wszystkie te, które są odpowiedzialne za nieprawidłowe działanie fizycznych funkcji ustroju.

Obecnie nie używa się określenia choroby psychicznej, zostało ono zastąpione zaburzeniem psychicznym i zachowania; czasami jednak chorobami psychicznymi nazywa się te zaburzenia, w których jako objawy występują halucynacje oraz urojenia.

Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10 podaje następujący podział chorób:

choroby autoimmunologiczne
choroby endokrynologiczne
choroby genetyczne
choroby hematologiczne
choroby metaboliczne
choroby narządów zmysłów
choroby neurologiczne
choroby nowotworowe
choroby pasożytnicze
choroby reumatyczne
choroby skóry
choroby stanu odżywiania
choroby tkanki łącznej
choroby układu krążenia
choroby układu oddechowego

Choroby reumatyczne

Choroby reumatyczne – reumatyzm to grupa chorób charakteryzujących się przewlekłymi zmianami zapalnymi w obrębie tkanki łącznej, spowodowanymi najczęściej reakcją autoimmunologiczną. Grupa chorób reumatycznych objawia się często zmianami chorobowymi w stawach i kościach, dając objawy bólowe i w skrajnych przypadkach ograniczenie ruchomości stawów, aż do całkowitego ich usztywnienia. Słowem „reumatyzm” lub też „gościec” najczęściej określa się w mowie potocznej reumatoidalne zapalenie stawów.

Najczęściej stosowanym podziałem chorób reumatycznych jest ten zaproponowany przez American Rheumatism Association. Według tego podziału choroby reumatyczne należą do dziesięciu grup:

Układowe choroby tkanki łącznej
Reumatoidalne zapalenie stawów
Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów
Toczeń rumieniowaty układowy
Twardzina
Zapalenie wielomięśniowe i zapalenie skórno-mięśniowe
Martwicze zapalenia naczyń i inne choroby naczyń:
Guzkowe zapalenie tętnic
Zapalenia naczyń z nadwrażliwości
Ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń
Olbrzymiokomórkowe zapalenia tętnic
Zapalenie tętnicy skroniowej
Zespół Takayasu
Choroba Kawasakiego
Choroba Behçeta
Krioglobulinemia
Zespół Sjögrena
Zespoły nakładania
Inne:
Polimialgia reumatyczna
Zapalenie tkanki tłuszczowej
Rumień guzowaty
Nawracające zapalenie chrząstek
Zapalenie powięzi z eozynofilią
Choroba Stilla u dorosłych
Zapalenia stawów z towarzyszącym zapaleniem kręgosłupa (spondyloartropatie)
Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa
Reaktywne zapalenie stawów
Łuszczycowe zapalenie stawów
Zapalenia stawów towarzyszące przewlekłym zapalnym chorobom jelit
Choroba zwyrodnieniowa stawów
Pierwotna
Wtórna
Zapalenia stawów, zapalenia pochewek ścięgien i kaletek maziowych towarzyszące zakażeniom
Choroby stawów towarzyszące chorobom metabolicznym i dokrewnym
Choroby związane z obecnością kryształów
Zaburzenia biochemiczne
Choroby gruczołów dokrewnych
Choroby z niedoboru odporności
Choroby dziedziczne:
Arthrogryposis multiplex congenita
Zespoły nadmiernej wiotkości
Postępujące kostniejące zapalenie mięśni
Nowotwory
Nowotwory pierwotne stawów
Maziówczak
Mięsak maziówkowy
Nowotwory przerzutowe
Szpiczak mnogi
Białaczki, chłoniaki
Synovitis villonodularis
Osteochondromatosis
Inne
Zaburzenia nerwowo-naczyniowe
Stawy Charcota
Zespoły uciskowe
Obwodowe zespoły uciskowe
Zespół cieśni nadgarstka
Zespół kanału Guyona
Zespół kanału łokciowego
Zespoły korzeniowe
Zespół cieśni kanału rdzeniowego
Odruchowa dystrofia współczulna
Inne
Choroby kości i chrząstek
Osteoporoza
Osteomalacja
Osteoartropatia przerostowa
Uogólniona samoistna hiperostoza szkieletu
Zapalenia kości
Uogólnione (choroba Pageta)
Miejscowe
Martwice niedokrwienne kości
Osteochondritis dissecans
Dysplazja kości i stawów
Złuszczenie głowy nasady kości udowej
Costochondritis
Osteoliza i chondroliza
zapalenie kości i szpiku
Zmiany pozastawowe
Zespół bólowy mięśniowo-powięziowy
Uogólniony (fibromialgia)
Miejscowy
Zmiany w krążkach międzykręgowych
Zapalenia ścięgien
Torbiele
Zapalenia powięzi
Przewlekłe napięcie więzadeł i mięśni
Zaburzenia naczynioruchowe
Różne zespoły bólowe
Różne zaburzenia
Różne zaburzenia z towarzyszącymi objawami stawowymi:
Urazy
Zaburzenia wewnętrzne stawu
Choroby trzustki
Sarkoidoza
Reumatyzm palindromiczny
Okresowa puchlina stawów
Rumień guzowaty
Hemofilie
Inne
Siatkowica histiocytowa wieloogniskowa
Rodzinna gorączka śródziemnomorska
Zespół Goodpasture’a
Przewlekłe aktywne zapalenie wątroby
Polekowe zespoły reumatyczne
Zespół towarzyszący dializom
Zapalenia błony maziowej wywołane przez ciało obce
Trądzik i hidratenitis suppurativa
Zapalenie krostkowe dłoni i podeszew
Zespół Sweeta

Dna moczanowa

Dna moczanowa, inaczej artretyzm, skaza moczanowa, podagra, dawniej pedogra, gdy obejmuje duże palce u stóp to choroba charakteryzująca się zwykle nawracającymi epizodami ostrego zapalenia stawów – zaczerwienionego, tkliwego, gorącego obrzęku stawu. Najczęściej obejmuje staw śródstopno-paliczkowy mieszczący się u podstawy dużego palca stopy. Może również występować jako guzki dnawe, kamienie nerkowe czy nefropatia moczanowa. Przyczyną dny jest podwyższony poziom kwasu moczowego we krwi. Kwas ten krystalizuje się, a jego kryształki odkładają się w stawach, ścięgnach, a także otaczającej je tkance.

Dna może mieć różne objawy, zwykle jednak są to nawracające ataki ostrego zapalenia stawów (zaczerwienienie, tkliwość, miejscowa gorączka i obrzęk w obrębie stawu). Najczęściej chorobą dotknięty jest staw śródstopno-paliczkowy u podstawy dużego palca – dzieje się tak w połowie przypadków. Często dotknięte są również inne stawy, takie jak staw skokowy, kolanowy, stawy nadgarstka i palców. Ból stawów zwykle trwa od dwóch do czterech dni i pojawia się w nocy na skutek występującego wtedy obniżenia ciepłoty ciała, najsilniejszy jest po przebudzeniu, „rozchodzony” w ciągu dnia nieco spada, ale i tak pozostaje bardzo dokuczliwy, szczególnie po zdjęciu obuwia. Innymi objawami, które sporadycznie towarzyszą bolesności stawów, są zmęczenie oraz wysoka gorączka.

Przyczyną dny jest zwiększone stężenie kwasu moczowego we krwi – hiperurykemia. Pojawia się ona z różnych powodów, takich jak dieta, predyspozycje genetyczne lub zmniejszone wydalanie moczanu, soli kwasu moczowego. Głównym powodem hiperurykemii jest zmniejszone wydalanie moczanu przez nerki.

Dna często występuje w połączeniu z innymi problemami zdrowotnymi. Zespół metaboliczny, będący połączeniem otyłości brzusznej, nadciśnienia, insulinooporności oraz nieprawidłowego stężenia lipidów występuje w niemal 75% przypadków dny. Do innych chorób, przy których dna wywołuje komplikacje, należą: czerwienica, zatrucie ołowiem, niewydolność nerek, niedokrwistość hemolityczna, łuszczyca oraz przeszczep narządów. Wskaźnik masy ciała równy lub przekraczający 35 trzykrotnie zwiększa ryzyko wystąpienia dny u mężczyzn.

Gorączka reumatyczna

Gorączka reumatyczna to choroba ogólnoustrojowa o podłożu autoimmunologicznym. Gorączka reumatyczna jest powikłaniem ostrego zapalenia gardła wywołanego przez paciorkowce β-hemolizujące grupy A (PBHA), co jest uwarunkowane podobieństwem antygenów paciorkowcowych i ludzkich. W patogenezie choroby mają udział predyspozycje genetyczne. Gorączka reumatyczna jest najczęstszą na świecie przyczyną nabytych wad serca u dzieci i ludzi młodych.

Szczyt zachorowań przypada na 10.-12. rok życia. Obserwuje się tendencję spadkową zachorowalności na gorączkę reumatyczną. Jest powikłaniem około 3% przypadków nieleczonego antybiotykami paciorkowcowego zapalenia gardła i migdałków.

Wywołana jest zakażeniem paciorkowcem beta-hemolizującym grupy A (Streptococcus pyogenes), przy istniejącym hiperergicznym odczynie na zakażenie bakteryjne z elementami autoagresji.

Istotą choroby są zmiany zapalne w tkance łącznej serca i naczyń, gdzie powstają nacieki komórkowe (guzki Aschoffa), które martwieją i bliznowacieją.

Choroba ujawnia się po około 3 tygodniach od przebytego paciorkowcowego zapalenia gardła. Przebiega w ostrych rzutach, które trwają około 4–6 tygodni, przejawiają się dolegliwościami stawowymi. Okresy utajenia choroby mogą trwać kilka lat. Podczas pozornego wygaśnięcia choroby procesy reumatyczne przebiegają w mięśniu sercowym i wsierdziu.

Objawami są:
zmiany zapalne dużych stawów: utrzymują się kilka lub kilkanaście dni, następnie przechodzą i pojawiają się w innym stawie. Nigdy nie dochodzi do destrukcji i zmian radiologicznych w stawach, co odróżnia chorobę reumatyczną od reumatoidalnego zapalenia stawów;
zapalenie serca – zapalenie wsierdzia, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie osierdzia (ponad 50% chorych); objawia się szmerem niedomykalności mitralnej, rzadziej szmerem mezodiastolicznym, mogą pojawić się zmiany w EKG typu bloku AV I° – daje objawy duszności, kołatania serca i bólu za mostkiem
pląsawica Sydenhama: ruchy mimowolne mięśni twarzy i kończyn, osłabienie, labilność emocjonalna, ustępuje bez leczenia w ciągu 1–2 tygodni
rumień brzeżny
guzki podskórne Meyneta.

Mają średnicę 0,5–2 cm. Zlokalizowane są na powierzchniach wyprostnych stawów (zwłaszcza łokciowych i kolanowych). Są niebolesne, przesuwalne względem podłoża, bez zaczerwienienia skóry nad nimi. Obecne są zwykle u chorych z zajęciem serca.

Najpoważniejsze komplikacje związane są z zajęciem serca, głównie zastawki mitralnej. Doprowadza to w przebiegu choroby, do jej zwężenia niekiedy krytycznego, skutkując niewydolnością krążenia i koniecznością wymiany zastawki.