Ból ostry to nieprzyjemne wrażenie zmysłowe o wysokiej skali natężenia, związane z działaniem bodźca bólowego na nocyceptory (neurony wyspecjalizowane w przewodzeniu czucia bólu). Przyczyna jego powstania jest zazwyczaj jasna i łatwa do precyzyjnego określenia – na przykład uszkodzenie tkanki, czynniki chorobowe zagrażające całemu organizmowi, zabieg diagnostyczny lub chirurgiczny. Czas trwania bólu ostrego jest wprost proporcjonalny do czasu gojenia się rany lub zwalczenia czynników chorobowych. Zwykle ustępuje on po kilku lub kilkunastu dniach, maksymalnie po 3 miesiącach. Ból ostry pełni funkcję ostrzegawczo-obronną i jest mechanizmem niezbędnym do zachowania organizmu przy życiu. Towarzyszy mu autonomiczna, emocjonalna i behawioralna odpowiedź ustroju. Często bywa też pierwszy sygnałem alarmującym o niepokojących zmianach.
Wyróżnia się trzy typy bólu ostrego:
ból receptorowy – powstający w wyniku podrażnienia nocyceptorów
ból fizjologiczny – powstający jako efekt działania stymulacji nocyceptywnej niespowodowanej uszkodzeniem tkanek, np. dotknięcie gorącego przedmiotu. Umożliwia on realizację podstawowej ostrzegawczo-obronnej funkcji stymulacji nocyceptywnej.
ból kliniczny – powodowany bodźcem wynikającym z uszkodzenia tkanek, jak uraz lub zapalenie. Towarzyszy mu pojawienie się nadwrażliwości związanej ze zmianą właściwości pierwotnych zakończeń nerwowych, oraz zmianami w ośrodkowym układzie nerwowym. Zjawisko to manifestuje się obniżeniem progu bólowego, wzrostem odpowiedzi na stymulację (hiperalgezja), występowaniem bólów spontanicznych lub bólu rzutowanego.
Czynniki wywołujące ból ostry Do najczęstszych przyczyn wystąpienia bólu ostrego należą:
uraz
oparzenie
choroba niedokrwienna serca
ostre zapaleniu trzustki
pęknięcie wrzodu żołądka
pęknięcie wrzodu dwunastnicy
kolka żółciowa
kolka nerkowa
zapalenie wyrostka robaczkowego
krwotok podpajęczynówkowy
krytyczne niedokrwienie kończyn
dyskopatia
rwa kulszowa
neuralgia.
Do reakcji psychofizjologicznych w bólu ostrym zalicza się:
przyśpieszenie rytmu serca
podwyższenie ciśnienia tętniczego
zwiększenie częstości oddechów
mydriasis
nadmierną potliwość
wzrost napięcia mięśniowego
nadmierną ruchliwość
drżenie
zachowania unikające
stany lękowe.
Zapalenie neurogenne przy urazie tkanek wywołującym ból ostry klinicznie przejawia się obrzękiem i zaczerwienieniem oraz obecnością hiperalgezji w uszkodzonych tkankach.