Biegunka tłuszczowa to objaw chorobowy, rodzaj biegunki związany z upośledzeniem trawienia bądź wchłaniania tłuszczów w przewodzie pokarmowym.
W tym typie biegunki zwiększa się ilość tłuszczów w kale. Stolce mają bardzo nieprzyjemny zapach, o gnilnym charakterze. Powierzchnia stolca jest błyszcząca. Ze względu na to, że kał jest tłusty, trudno go spłukać wodą z powierzchni, na której się znajduje.
Zawartość tłuszczów w kale ocenia się różnymi, nie zawsze skutecznymi metodami, między innymi wykonując 72-godzinną zbiórkę kału w celu oceny średniego dobowego wydalania w nim tłuszczu, barwienia kału roztworem sudanu, co pozwala na uwidocznienie tłuszczu pod mikroskopem, testów oddechowych z użyciem izotopu węgla 14C, spektroskopii rezonansu magnetycznego.
Przyczyny biegunki tłuszczowej:
Niewydolność zewnątrzwydzielnicza trzustki
Najczęstszą przyczyną zaburzeń wydzielania enzymów trzustkowych biorących udział w trawieniu tłuszczów (lipaza, fosfolipaza A2, esteraza cholesterolowa) jest przewlekłe zapalenie trzustki.
Choroby wątroby związane z cholestazą
Cholestaza to stan, w którym dochodzi do zaburzeń wydzielania żółci do dróg żółciowych, co wiąże się ze zmniejszeniem ilości kwasów żółciowych w dwunastnicy, gdzie ich obecność jest niezbędna w procesie trawienia i wchłaniania tłuszczów.
Zaburzenia wchłaniania kwasów żółciowych w jelicie krętym
Kwasy żółciowe, wydalane z żółcią do dwunastnicy, w końcowym odcinku jelita krętego (łac. ileum terminale) wchłaniane są ponownie w postaci soli kwasów żółciowych. Z jelita przechodzą one do krwi krążenia wrotnego, skąd trafiają do wątroby i są po raz kolejny wydalane do żółci.
Zespół rozrostu bakteryjnego
W zespole rozrostu bakteryjnego dochodzi do nadmiernego rozplemu flory bakteryjnej w jelicie czczym związanego z wadami anatomicznymi lub zaburzeniami motoryki jelit, przebytymi operacjami przewodu pokarmowego, stanami upośledzenia odporności.
Celiakia
W celiakii dochodzi do uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego wywołanego nieprawidłową reakcją układu immunologicznego spowodowaną nadwrażliwością na gluten i prowadzącą do niszczenia kosmków jelitowych.
Sprue tropikalna
Sprue tropikalna jest rzadką chorobą występującą w rejonach tropikalnych o niejasnej etiologii. Biegunka tłuszczowa występuje w przewlekłej fazie tej choroby i związana jest z uszkodzeniem błony śluzowej całego jelita cienkiego.
Choroba Whipple’a
W rzadkiej chorobie Whipple’a wywołanej przez bakterię Tropheryma whipplei biegunka tłuszczowa pojawia się w zaawansowanym, uogólnionym stadium[6]. W schorzeniu tym dochodzi między innymi do nacieku błony śluzowej jelita cienkiego przez PAS-dodatnie makrofagi i w konsekwencji do jej uszkodzenia powodującego zaburzenie wchłaniania tłuszczów.
Enteropatia z utratą białek
Enteropatia z utratą białek to zespół objawów wywołany przez wiele różnych zaburzeń. W zaburzeniach z tej grupy dochodzi do utraty białek osocza krwi do światła jelita na skutek uszkodzenia naczyń chłonnych prowadzącego do zastoju chłonki albo wysięku związanego z procesem zapalnym obejmującym ścianę jelita.
Abetalipoproteinemia
U osób chorych na abetalipoproteinemię nie dochodzi do wytworzenia apolipoproteiny B, białka koniecznego do produkcji chylomikronów. Całkowity brak chylomikronów występujący w tej chorobie zaburza transport triglicerydów z enterocytów do chłonki i w ten sposób upośledza wchłanianie tłuszczów z jelita.
Zespół Zollingera-Ellisona
W zespole Zollingera-Ellisona, wywołanym przez guz nowotworowy produkujący gastrynę (gastrinoma), wyróżnia się trzy przyczyny biegunki tłuszczowej:
upośledzenie trawienia tłuszczów związane z zablokowaniem czynności enzymów trzustkowych
upośledzenie procesu emulsyfikacji tłuszczów
uszkodzenie błony śluzowej jelita
Wszystkie te zaburzenia spowodowane są przez wydzielany w nadmiarze kwas solny zawarty w soku żołądkowym, co związane jest z pobudzeniem wydzielania tego kwasu przez produkowaną w komórkach guza gastrynę